NPP - Komu przysługuje emerytura pomostowa?
3 Czerwca 2024Emerytura pomostowa jest świadczeniem okresowym przysługującym do czasu osiągnięcia przez ubezpieczonego (pracownika) powszechnego wieku emerytalnego. Aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej należy spełnić szereg wymogów. W niniejszym artykule zostaną wskazane wszystkie przesłanki warunkujące uzyskanie takiego świadczenia łącznie z najnowszymi zmianami przepisów, które weszły w życie z m.in. z dniem 1 stycznia 2024 r.
Wymogi, które trzeba spełnić
Warto w pierwszej kolejności wskazać, że prawo do emerytury pomostowej przysługuje tym pracownikom, którzy wykonują pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, a pracodawca opłaca za nich składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych.
Zgodnie z definicją wskazaną w art. 3 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych za prace w szczególnych warunkach uważa się prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Natomiast za prace o szczególnym charakterze uznaje się prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Ustawodawca wykaz tych prac przedstawił w załączniku do ustawy o emeryturach pomostowych. Tytułem przykładu jedynie (ponieważ katalog ten jest szerszy) warto wskazać, że za pracę o szczególnym charakterze uznaje się prace funkcjonariuszy straży ochrony kolei, prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym, czy prace kierowców pojazdów uprzywilejowanych, natomiast pracą w warunkach szczególnych są prace fizyczne ciężkie bezpośrednio przy przeładunku w ładowniach statku, prace rybaków morskich, czy prace na statkach żeglugi morskiej.
NOWELIZACJE PRZEPISÓW
Ustawa o emeryturach pomostowych
Zgodnie ze znowelizowanym przepisem art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych świadczenie to przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
- urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;
- ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;
- osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;
- ma okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;
- po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Ostatnia zmiana - 1. stycznia 2024 r.
Istotna zmiana przepisów została wprowadzona nowelizacją z 28 lipca 2023 r., która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2024 r. Od tego momentu pracownik nie musi już bowiem wykazywać, że przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze. Wymóg ten został przez ustawodawcę całkowicie zniesiony. Obecnie osoby, które rozpoczęły pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze po 1 stycznia 1999 r., również będą mogły ubiegać się o emeryturę pomostową. Ponadto co istotne prawo do emerytury pomostowej nabędzie również taka osoba, która po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, jeżeli wykaże, że na dzień 1 stycznia 2009 r. ma udokumentowany okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i spełnia pozostałe warunki. Przy czym praktyka pokazuje, że organ rentowy bardzo często wymaga od osoby wnioskującej o emeryturę pomostową by okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przypadające przed 1 stycznia 2009 r., zostały potwierdzone przez zakład pracy. Bardzo częstym błędem jest wystawianie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnych charakterze w sposób bardzo ogólnikowy. To często kończy się wydaniem decyzji odmownej wobec pracownika ubiegającego się o takie świadczenie. Warto więc zadbać o to by pracodawca wystawił nam zaświadczenie w trybie art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych, które będzie potwierdzać okres pracy w warunkach szczególnych a przede wszystkim, że wykonywana przez pracownika praca była pracą wskazaną w załączniku nr 1 lub 2 ustawy o emeryturach pomostowych.
Wcześniejsze zmiany
Należy również wskazać dwie wcześniejsze zmiany w przepisach ustawy o emeryturach pomostowych, o których warto pamiętać.
Zmiana z 20 kwietnia 2022 r. wprowadziła możliwość składania wniosku o emeryturę pomostową do ZUS przez pracownika jeszcze w okresie, gdy pozostaje w stosunku pracy, jeżeli spełnia pozostałe warunki. W takim przypadku, jeżeli pracownik uzyskałby prawo do emerytury pomostowej – ulega ona zawieszeniu do chwili rozwiązania stosunku pracy. Nie ma więc obecnie wymogu, by składać wniosek dopiero w momencie ustania stosunku pracy.
Kolejne zmiany, które weszły w życie 1 stycznia 2023 r. nałożyły na pracodawcę szereg obowiązków. Ma on obowiązek prowadzić wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz ewidencję pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP. Ponadto pracodawca ma obowiązek o treści w/w wykazu oraz o wpisaniu bądź nie do ewidencji zawiadomić pracownika. Jeżeli zaś tego nie zrobi to pracownik ma prawo złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy. Również i ta instytucja uzyskała nowe uprawnienia, które w sposób korzystny wpływają na sytuację pracownika. PIP o wszczętej kontroli zawiadamia ZUS wskazując:
- dane kontrolowanego płatnika składek (pracodawcy),
- dane pracownika, którego dotyczy prowadzona kontrola,
- oraz okres wykonywania przez pracownika pracy objęty tą kontrolą.
Jednocześnie uprawniony inspektor pracy prowadzący kontrolę ma obecnie prawo by nakazać pracodawcy:
- umieszczenia stanowiska pracy, na którym są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w wykazie stanowisk pracy, wykreślenia go z wykazu oraz sporządzenia korekty wpisu dokonanego w tym wykazie;
- umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wykreślenia go z ewidencji oraz sporządzenia korekty wpisu dokonanego w tej ewidencji.
Źródło: Newsletter prawny, Stowarzyszenie SURSUM CORDA
Podobne artykuły:
NPP - ŚWIADCZENIE WSPIERAJĄCE DLA OSÓB Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIĄ